İHTİRASIN GÖLGESİNDE ZİRVEYE GİDEN YOL “THE QUEENS GAMBIT”

 

SİCİLYA SAVUNMASI

Amerikalı yazar Walter Tevis'in 1983 tarihli aynı adlı romanından uyarlanan The Queen's Gambit mini dizisi, Netflix platformunun en sevilen yapımları arasındaki yerini aldı. Başrolünü genç yaşta büyük yapımlarda sergilediği olağanüstü performansıyla yıldızı parlayan Amerikalı oyuncu Anya Taylor-Joy üstleniyor. Amerikan rüyası temasını muhteşem şekilde işleyen dönem dizisi The Queen's Gambit; 1950'lerde annesini trafik kazasında kaybettikten sonra yetimhanede büyüyen küçük yaştaki bir kızın, keşfettiği müthiş satranç yeteneği sayesinde bir anda ülkenin gündemine oturmasını ve aynı zamanda bu uğurda ödediği bedelleri kusursuz bir şekilde işliyor. Dizi süresince, erkek egemen toplumda mücadele veren bir genç kızın, başkaldırı mücadelesini görüyoruz. Søren Kierkegaard ve Fyodor Dostoyevski gibi öncüllerin izinden giden Fransız filozof ve aynı zamanda 1957 Nobel Edebiyat Ödülü sahibi olan yazar Albert Camus, “Başkaldırı Arzusu”nun insan doğasının özünde yer aldığını belirttiği ‘Başkaldıran İnsan’ adlı yapıtında; “İnsan var olmak için başkaldırmak zorundadır.” der ve ayrıca başkaldırının, haklarının bilincine varmış bilinçli kişinin işi olduğunu da belirtir. Hikâyenin ana karakteri olan Beth Harmon’ın da, bu bilinci kavramış ve özümsemiş bir başkaldıran olduğunu görmekteyiz. Ayrıca Beth Harmon karakteri, zirveye ulaşmak için istek güdüsüyle dolu bir gençtir. Bu arzunun güç istencini de beraberinde getirdiği karakter üzerinden görülmektedir. Alman felsefesinin en büyük filozoflarından Friedrich Nietzsche, yaşamın en temel gerçeği olarak adlandırdığı bir düşünce öğretisi olan ‘Güç İstenci‘nde, canlıların daha fazlası olmak ve hâkimiyeti elinde bulundurmak için arzuladığı güdüyü işler.

DİZİNİN KONUSU

1950'lerde Elizabeth “Beth” Harmon adlı kız, Kentucky'deki bir yetimhanede büyüdüğü sırada okulun hademesi olan William Shaibel, kıza satranç oyununu öğretir. Bir satranç dehası olduğunu keşfeden küçük kız, dünyanın en büyük satranç oyuncularına adeta kafa tutar. Ancak yıldızlığa uzanan bu yolculuğun ağır bedelleri olacaktır.

Yaratıcıları Scott Frank, Scott Allan ve Allan Scott'ın olduğu dizinin oyuncuları arasında; Anya Taylor-Joy, Bill Camp, Harry Melling, Marielle Heller, Chloe Pirrie, Dolores Carbonari, Matthew Dennis Lewis ve Thomas Brodie-Sangster gibi isimler yer alıyor.

LUJIN SAVUNMASI

Annesini trafik kazasında kaybetmesi, yetimhane hayatı, üvey ailesiyle yaşadığı trajik olaylar ve satranç dünyasındaki ağır rekabet, delilik ve dâhilik arasında gidip gelen Beth Harmon'ı madde ve alkol bağımlısı haline getiriyor. Burada hikâye; izleyiciye aslında büyük yeteneğin ve dehanın getirdiği hayatın, aslında çok ince bir çizgide gittiğini ve büyük bir sorumluluk gerektirdiğini gösteriyor. Dahi-deli temasının işlendiği en güçlü hikâyelerden birisi de; 20. yüzyılın en büyük isimlerinden birisi olan Rus asıllı Amerikalı yazar Vladimir Nabokov'un 1930'da yayınlanan romanı ‘Lujin Savunması'dır. Bu roman müthiş bir satranç dehası olan Aleksandır İvanoviç Lujin adlı karakterin trajik hayatını işler. Deha ve delilik arasında kalan bu karakter, yeteneğin getirdiği büyük sorumluluğu taşıyamaz ve sonu hüsran olur. Nabokov, bu temayı romanında muazzam bir üslupla işlemişti. The Queen's Gambit'teki Beth Harmon karakterinin de, bu ince çizgide gidip gelerek sürüklendiğini görüyoruz.

 

LEVENFISH VARYANTI

Kentucky, Lexington'daki Fairfield Lisesi'nde okuyan Beth Harmon adlı genç kız, ülkedeki üst düzey satranç turnuvalarında ustaları peşi sıra ezip geçiyor ve bir anda zirveye yerleşiyor. Ancak bu hızlı ve büyük yükselişin aynı zamanda çok ağır bedelleri oluyor. Bu bedellerden bir tanesi de erkek egemen satranç ustalarına karşı verdiği mücadele. Büyük satranç turnuvalarına katılan ve onların arasında yükselebilen tek kız Beth Harmon, aslında hikâyede açık olarak verilmese de cinsiyetçilikle büyük bir mücadele veriyor. Örneğin Rusya'da düzenlenen turnuvada Rus erkek oyuncuların birleşip genç kızı yenmek için fikir alış verişi ve planlar yapmaları, Beth Harmon'ı en çok zorlayan mücadelelerden birisi oluyor. Fransız feminist filozof Simone de Beauvoir, 1949’da yayınlanan başyapıtı İkinci Cinsiyet (Le Deuxième Sexe) adlı eserinde kadınların gördüğü baskıların bilimsel incelemesini yapar ve modern feminizmin temellerini attığı eserinde; varoluşçuluk, fenomenoloji ve yapısalcı antropoloji gibi kendi çağdaşı olan düşünceleri hem de Hegel ve Marx gibi felsefe klasiklerini cinsiyet düzleminde tekrardan ele alır. Beauvoir eserinde; “Varolanın daha kökensel bir ‘varlık arayışı’ vardır, cinsellik bunun farklı çehrelerinden sadece biridir. Sartre’ın Varlık ve Hiçlik’te söylediği budur; ayrıca Bachelard’ın Toprak, Hava, Su üzerine yapıtlarında söylediği de budur.” Şeklinde yorumlar. Filmde feminist bir duruş sergileyen genç satranç oyuncusunun, Beauvoir’in belirttiği gibi aslında kökensel bir varlık arayışında olduğu ve varoluşsal bir anlam sürecinde yer aldığı görülüyor.

 

NAJDORF VARYANTI

7 bölümlük mini dönem dizisi olan The Queen's Gambit, üvey annesiyle çıktığı yolculuklarda kendisini keşfeden ve bu uğurda ağır bedeller ödenen bir hayatın anlatıldığı azim dolu bir yol hikâyesini konu alıyor. Amerikan Rüyası temasını eğlenceli ve zaman zaman da dramla işleyen yapım, anlatımındaki ustalık sayesinde satranç oyununu bilmeyen izleyicilerin bile beğenerek seyredeceği türde bir mini dizi.

İyi Seyirler Dilerim

EFE TEKSOY

 

Kaynakça:

1. Simone de Beauvoir, İkinci Cinsiyet, çev. Gülnur Acar Savran, İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2020

2.Albert Camus, Başkaldıran İnsan, çev. Tahsin Yücel, İstanbul: Can Yayınları, 2017